Es Selamu Alaikum Rahmatullahi we Berekatehu

Elhamdullilah, te vakerav e Allaheske salavati dji ko naj manglo Pekamberi
ko Muhammed sallallahu alehi we selem.

Soj Akida? Kaskiri Akida te ikera?

O lafi ‘Akida’ tani mnozina taro lafi ‘AKIDEH’. Akava termini, avela taro koreno
‘AKD’, so ko slobodno prevod znachinela: ‘te pande chvori’. Akava lafi, anela
amange o sledno znacaj: ‘kalbestar phanlo, konecno odluka, sar chvori silno te
ove phanlo koj jek vjerovanje’. “Kalbestar phanlo, te ane konechno odluka”,
akaleske vakerelape: ‘ITIKAD’. Isto agjar, o lafi: ‘IMAN’ isile isto znacaj.

Tegani; keda ka vekerelpe ‘Akida’, ki godi perela amengje o tochke, kola o Islamieti
rodela oshtro – tochno - precizno hem silno te veruina. I islamsko ulema, akalengje
vakergja ‘imanska shartija’. Sar na primer:

Ko poznato Hadissi Sahih-Muslim br. 9:
• Ametu Billahi – Veruinava ko Jek - Jekutno Allah so oleske samo perela o Ibadeti te kere.
• Ve melaiketihi – Veruinava ko Allaheskere melaikja.
• Ve kutubihi – Veruinava ko Allaheskere bichalde Kitabija.
• Ve rusulihi – Veruinava ko Allaheskere bichalde pejkamberija.
• Vel jeuvmil ahiri – Veruinava ko sudno dive.
• Ve bil kaderi hajrihi ve sherrihi minallahi teala – Veruinava ko kaderi, o loshnipe thaj o sukaripe tano taro Allah.
• Vel, ba’su badel meuvti hakkun – O prozivuvanje palo meribe i cacipa.

Akala tane o tochke kola svako jek polnoletno hem gogjaver muslimani thaj muslimanka,
trebela cvrsto imani te kherel.

Ki sura El - Maide 89to ajeti.
Ki sura El - Bekkare 285.

I Akida isila 5 Vazhna Terminija:
1. al - Ilahiyyat - e Allaheskere svojstvija te pendzare
2. an - Nubuvat - e Pekamberengere svojstvija te pendzare
3. al - Ma'ad - o posledno saati so ka desinelpes - sirat -Dzennet- Dzehenem
4. usul-ud din - o Temelija e Dineskere
5. ilm- Kelam - Te'vil te kere o Muteshabijja Ajetija ili haddisija

O prva Ihtilafija:

• Selef ul Salih
• Al- Asharyy
• Al- Maturidyy

O prva selefije (so chivinge 300 bersha pali i hidzra ) so keren sine lafi taro
ilm Al-Akida ili Ilim al-Kelam taro dikhibe e Ahlul Sunna vel Dzemaa dikle potreba
tekeren te'vil o Ajetija ve hadisija.

O prva sine akala:
Sayyiduna ibn Abbaz, Al-Hasan, Mudzahid, As Suddiy, Ad-Dahhak, Qatada, Sa'd b Dzubayr,
Sufijan at-Thawri, At Tabari, Imam Ash-Shafii, Imam Malik, Imam Ahmad
Ibn Hanbal, Imam al-Bukharri.
("Al-Fiqh-al-Akbar", S. 37, Imam Ebu Hanifa)

Adava znachinela i methoda taro selefije but shukare tele o ajetija sar so denga len o Allah
aze ve dzel, ama nesave taro selefije dikle i potreba kaj trebola te kerel pes intepretacija
(Te'vil) o Muteshabijjat ajetija ve haddisija...

Selef ul Salih tane i angluni generacija angleder 300 Bersha pali i Hidzra, a palo olende avena o
Halef, i paluni generacija.

Esharijje, Maturidijje hem o Vehabijje spomenime ko hadisja!!!

Basho Esharijje:
O Esharijje thaj o Maturidijje, oforminena o najbaro dzemati ki dunjaja. O Ibn Madze
prenesinela sahih predanie taro Enes (r.a.) kote amaro Pejgamberi (sallallahu alehi ve
selem) vakerda:

“Ko chachipe moro ummeti nane te slozinenpe ki zabluda, pa te diklen nesoglasnost, ikeren
tumen ko najbaro dzemati!” (Ibn Madze – hadisi br. 3950)

O Esharie tane sledbenikja e Ebu Hasn el Esharijaskere, taro pleme Esh’ari kotarko Jemen. Akava
pleme tano spomnimo ko but hadisja kote kerelape lafi taro lengoro shuzo imani hem o ispravnost
lengere mislibaskoro.

Prenesinelape taro Ebu Hurejre (r.a.), kaj o Pejgamberi (a.s.) vakerda: ‘Ka aventumenge o uciitelja
taro Jemen, ola i najkorisna manusha. Ola i najnezna vileja. Ko cacipa o imani thaj o mudrost tani
taro Jemen.” (Buhari - hadisi br. 4377)

Isto akal, prenesinelape taro Imran bin Husejn kaj vakerda: “Alo o pleme Benu Temim, (akava i pleme
taro NEDZD!) ko Pejgamberi (a.s.) a ov olenge vakerda: “Prifatinen i ‘Bushra’ ej benu Temim!” – Ola
vakerde: “Ka prifatinasine te dendan amen delo taro borbeno pleni,” – Izmenindape o liko e
Pejgambereskoro. Palo odova, ale manusha taro Jemen. O pejgamberi vakerda: “Prifatinen i ‘Bushra’
koja na prifatinda ola o benu Temim!” Pa vakerde: “Prifatinaja Ya e Allaheskoro resuli!”.
(Buhari - hadisi br 4386)

Ko Kur’ani isi ayeti: “O Allah ka bichalel narodo, so ov mangela olen i ola mangena ole.” (Maide, 54.)
O Pejgamberi (a.s.) dengja tefsiri akale ayeteske: “Odova i o narodo akale manusheskoro.” Pa kuvgja
pe vasteja ko dumo e Ebu Musa el Esharija. Tabjin kezbil Muftera fima nusibe ilel imami el Eshari,
Ibn Asakir str: 49. - Musannef Ibn ebi Shejbe, br. 12311.

Vakerela o Ebu Hurejre kaj o Pejgamberi (a.s.) vakergja: “O imani tano ko Jemen a o kufuri tano ko Istok.”
(Tirmizi - br. 2243 8/20; Muslim - br. 52; Buhari - br. 5303).

Prenesinelape taro Ebu Am’r el Eshari kaj o Pejgambero (a.s.) vakergja: “Soj shukar o plemija el-Esed
thaj Eshari na nashena tari borba ni pak chorena o borbeno pleni. Ko chachipe me sijum olendar a
ola mandar.” (Tirmizi - br. 3944. 9/335)

Ibn Asakir vakerela: “Bushra - spomnimo ko hadisi - tani najava kaj ka avel o Ebu Hasan el-Eshari,
najava basho leskoro dzandipa thaj imani.” (Tebjin – Ibn Asakir s. 45)

Ibn Asakir panda vakerela: “Mashkar odola koj veruinena kaj – Bushra - tani najava basho Imam
Eshari, tano o Bejhaki. Ov vakerela: ‘Potsetingjema nekola Esharije ko teksti hadiseskoro taro Iljad
el Eshari kaj o Pejgamberi (a.s.), ko tefsiri e aeteskoro: “O Allah ka bichalel narodo, so ov mangela
olen i ola mangena ole.” Sikavgja pe vasteja ko Ebu Musa el Eshari hem vakergja: “Odova i narodo
akale manusheskere plemestar.” – Bejhaki panda vakerela: ‘Akava i sebepi baro hem vozvishimo
stepen e Ebu Hasan Esharijaskoro, koj tano potomko taro Ebu Musa el Eshari. Kaske o Devel dengja
znanje, razuk ki vera, cvrsto slediba o sunneti thaj jasna odgovorencar e bidatchijengje.”
(isto lil s. 45. Tabekatu Shafijje; Tadzuddin es-Subuki, 3/362).

Interesno, nijek vaver pleme na puchle e Pejgambere basho akaid osven o Esharije. Prenesinelape
taro Imran bin Husejn kaj vakergja: “Alo o pleme Benu Temim, (akava i pleme taro NEDZD!) ko
Pejgamberi (a.s.) a ov olengje vakergja: “Prifatinen i ‘Bushra’ ej benu Temim! – Ola vakergje: ‘Ka
prifatinasine te dengjan amen delo taro borbeno pleni,” – Izmeningjape o liko e Pejgambereskoro.
Palo odova, ale manusha taro Jemen. O pejgamberi vakergja: ““Prifatinen i ‘Bushra’ koja na
prifatingja ola o benu Temim! Pa vakergje: “Prifatinaja ej Allaheskoro resuli!” Se amen alem te
anlaina o dini hem te pucha tut basho Pravilno. – Pa o Pejgamberi (a.s.) vakergja: “Postoinelasine
o Devel, hem vaver nishto na postoinelasine.” (Buhari hadisi br. 4386)

Eke, avdive i Esharisko akida avela akale plemestar so kergjem lafi, hem akala hadisja kola dengje
amen haberi basi olengoro vrednost!

Basho Maturidijje:
So odnesinelape dzi ko Maturidijje; olada i spomnime ko hadisi e Pejgambereskoro (a.s.).
O Pejgamberi (a.s.) vakergja: “Ka osvoinen o Konstantinopol, vozvishimo vodaci tano odova,
vozvishimi vojska i odija.” (Mustedrek – Hakim 4/486; El-Istiab – Ibn Abdul Berr 1/170;
Ahmed; Taberani; Bezzar)

Tari islamsko istorija, poznato i kaj o osnovachi e Konstantinopoliseskoro tano o Mehmed
el-Fatih a ov sine Maturidija – Hafefija – Sufija, isto sar leskiri vojska, koja angja o islam ke
amende ko Balkan, kaskiri akida amen avdive sledinaja.

Basho Vehabijje:
Prenesinelape taro Hz. Ali (r.a.) kaj o Pejgamberi (a.s.) vakergja: “Ko krajo e vakteskoro ka
pojavinenpe manusha, terne ama glupava! Ka kheren lafi chibjaja najshuzi mashkar o stvorenija.
Ka chitinen o Kur’ani, ama nane te nakel lengere grklanendar natele. Ka ikloven taro dini, sas so
i strela iklola taro piro lako.” (Buhari br. 3611)

Jek puchlja: “Sar ka pendzara olen, ja Resulallah?” – Prema o 'TAHLIK'! Vakergja o Pejgamberi (a.s.).

O Lafi 'TAHLIK' ki arabsko chib isile duj znachenja:
a) – Brichibe shero – Geralipa.
b) - Vasdipe, peravibe.

Prenesinelape taro Ebu Berze: “Vakeravatuke tar odova so me jakja dikle hem me khana shungje,
vakergja o Pejgamberi (a.s.): “Taro Istok ka ikloven manusha, sar akava Zul Hurejsa i lendar, a ka
izgledinen agjare: ‘Ka chitinen o Kur’ani, ama nane te nakel lengere grklanendar natele. Ka ikloven
taro dini, sar so i strela iklola taro piro lako.” – Pa o Pejgambero (a.s.) chivgja pe vasta ko kolin,
hem vakergja: ‘olen ka pendzaren taro –TAHLIK-. Ka ikloven odnovo hem odnovo sa dzikote o
posledno na iklola e Dedzaleja,” (Musned Ahmed ibn Habel)

Diken, o istoricharja so zabelezingje ki istorija e Vehabijegiri:

O Ahmed Zeid Dahlan: “Keda pojavingjepe o Vehabije, naredinenasine pire sledbenikonge murshengje
dzuvlengje, te shishinen pe bala dzi ki ger, so ka shaj te barjon neve bala kola na kergje shirk.”
(Islamijje ba’de medji futuhatin Nebevijje, Ahmed Zejni Dahlan. 2/224-225)

Hem ma te bistra te andina e Zul Huvejsire, manush kova inele bari hem bisredimi (rashchupimi), brada
koj alo ko Pejgaberi (a.s.) vakerindor: ‘Ej Devleskoro Pejgamberi! Dara taro Devel! Hem sudin pravedno!’
– A o Pejgamberi (a.s.) vakergja: ‘Me te na darava e Devlestar; koj ka darol Olestar?! Ko cahachipe akalestar
ka ikloven manusha kola ka ikloven taro dini, sar i strela iklola tar poro lako!’. (Buhari - br. 7093)

Ko jek vaver rivaeti akale hadiseskoro, vakerelape kaj o Pejgamberi (a.s.) vakergja: ‘Keda bi me reslum
olen ko hajati, ka kazninavsine olen e semudeskere kaznaja!’ (Buhari - br. 4351)

Prenesinelape taro ibn Omer, kaj o Pejgamberi (a.s.) sikavgja pe vasteja premal ko istok, prema o
‘NEDZ’D’ thaj vakergja: ‘Odote tani i fitna! Odotar ka pojavinelpe e shejtaneskoro shing!’ (Buhaei - br. 7093)

Isto agar, ko jek hadisi taro Ibn Omer vakerelape kaj o Pejgamberi (a.s.) vakergja: ‘Devla! De bereketi ko
Sham thaj ko Jemen! – a nekola vakergje: ‘Hem ko Nedz’d Ja Resulallah!’ – A o Pejgamberi (a.s.) vakergja:
‘Ko nezd’d tane o zemjotresja thaj i fitna olestar ka iklol e shejtaneskoro shing!’ (Buhari: 7094)

Prenesinelape tari Aisha (r.a.) kaj o Pejgamberi (a.s.) sine puchlo basho aeti: ‘A ola kaskere vile i
nasvale...’ – pa vakergja: ‘Te diklen odolen kola sledinena e nejasna ‘muteshabih’ aetija thaj
hadisija, araken tumen olendar, se o Devel olen andingja ko akava aeti!’
(Buhari: 4574; Muslim: 2665; Tirmizi: 2997)

O osnovateli e Vehabiengoro o Muhammed ibn Abdulvehab bijamo i ko gav Ujejna koj tano
centar ki diz ‘Nedz’d’. Odote ov pochmingja po daveti, hem dzzi avdive o Nedz’d tano olengoro
cenrat basho lengoro sikloiba. Sa olengjere imamja sine taro Nedz’d. Ola i tane terne, bishkoluime,
manusha glupavone ideencar. Ola ko namazi ikerena pe vasta ko kolin. Sar so ko upruno hadisi o
Pejgamberi (a.s.) dengja ishareti kaj len ka pendzara taro –Tahlik- so ola ka phanden pe vasta ko
kolin! Isile dugachko brada thaj gerale shere. Glavno tema tani olengje nekas te kerek kjafiri, hem
i tema basho kaj thano Devleskoro than! Te diklem e Vehabiengjere lila, ka dika kaj ola i tane sa
sostavime taro nejasna – muteshabih aetija thaj hadisija! Hem ka dika kaj ola piri akida gradinena
ki piro sopstveno tumachenje.


Ahlul Suna Vel Dzemaa prepuruchinela amenge te sledujna o 4 priznata shkole, a na sar o Vehabije
so chorge o anav selefije.

So vakerena amenge na trebela Mezhebi, amen laja samo o Kurani - ve O Hadisijja te puchelem olen
sar lena avdezi, sar klajninena, sar... sar... sar... Kotar lenge o sunnetija, ka vakereen amen laja taro
Imam Ahmed ibn Hanbali - ili Hanifa, na dzanena sar te hovaven.

Me sledujnava e Maturidyysko Akaid, znachi Ebu Hanifa.

Es selamu alaikum Rahmatullahi we berekatehu